Όταν με ρωτούν «τι δουλειά κάνεις;» και απαντώ «ψυχολόγος» οι αντιδράσεις που ακολουθούν ποικίλουν:
«δηλαδή τώρα που μιλάμε με ψυχαναλύεις;» ή
«πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά και εγώ θα ήθελα να την κάνω» ή
«δεν καταλαβαίνω, ποια είναι η δουλειά σας?» ή ακόμη,
«η ψυχολογία δεν είναι επιστήμη, απορώ γιατί υπάρχει αυτό το επάγγελμα όταν μπορείς να μιλήσεις στους φίλους σου και μάλιστα δωρεάν!».
Είμαι σίγουρη ότι πολλοί συνάδελφοι, συναντώντας αυτές τις αντιδράσεις, έχουν χαμογελάσει με μια δόση κρυφής λύπης, καθώς είναι μια πραγματικότητα που καθημερινά αντιμετωπίζουμε. Η αλήθεια είναι ότι έχουν γίνει μεγάλα βήματα στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, όσο αφορά την πληροφόρηση του κόσμου για την επιστήμη της ψυχολογίας και υπάρχει σημαντική αύξηση των ανθρώπων που αναζητούν τη βοήθεια του επαγγελματία ψυχολόγου. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη μέρος του πληθυσμού που αγνοεί ή έχει ανεπαρκή γνώση για την επιστήμη αυτή.
Τι είναι και τι δουλειά κάνει ένας ψυχολόγος;
Η λέξη «ψυχολογία» είναι σύνθετη και ετυμολογείται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «ψυχή» και «λόγος». Κυριολεκτικά, λοιπόν, σημαίνει «μελέτη της ψυχής».
Η υγεία της ψυχής μας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ακριβώς συμβαίνει και με την υγεία του σώματός μας. Έτσι,
το περιβάλλον και οι συνθήκες της ζωής μας,
ο τρόπος που αναλύουμε και αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα που προκύπτουν,
τα γονίδια μας και το πώς έχουμε μεγαλώσει,
η λειτουργία μας στο κοινωνικό σύνολο,
όλα αυτά αλληλεπιδρούν και συνθέτουν την ψυχική μας υγεία.
Ψυχολόγος είναι εκείνος, ο επαγγελματίας υγείας, που αναλαμβάνει τη φροντίδα και την υποστήριξη της ψυχικής μας υγείας. Βασικά του εργαλεία είναι ο διάλογος και οι νοητικές εικόνες. Πολλοί άνθρωποι συγχέουν το επάγγελμα του ψυχολόγου με αυτό του ψυχίατρου. Οι ψυχολόγοι δεν είναι ιατροί. Ασχολούνται με την πρόγνωση, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων. Στο πλαίσιο αυτό, συνεργάζονται στενά με τους ψυχίατρους και παραπέμπουν τους θεραπευόμενούς τους, όταν καταλάβουν πως εκτός από τη δική τους φροντίδα, απαιτείται συμπληρωματικά και φαρμακευτική αγωγή που μόνο οι ψυχίατροι έχουν τη γνώση και το δικαίωμα να συνταγογραφήσουν.
Για την άσκηση αυτού του επαγγέλματος απαιτούνται δεξιότητες και γνώσεις που καθορίζονται στο σύνολό τους από τον Κώδικα Ηθικής και Δεοντολογίας των επαγγελματιών Ψυχολόγων. Δυστυχώς, όπως και σε άλλα επαγγέλματα, πολλοί καπηλεύονται τον τίτλο αυτό παραπλανώντας τους ενδιαφερόμενους, χρησιμοποιώντας συναφείς τίτλους όπως σύμβουλος γάμου, οικογενειακός σύμβουλος, ψυχοθεραπευτής κ.α. Ένας βασικός τρόπος για να καταλάβει κανείς αν πραγματικά απευθύνεται σε επαγγελματία ψυχολόγο είναι η Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος Ψυχολόγου, η οποία δίνεται μόνο σε όσους πληρούν τα κριτήρια για να φέρουν τον τίτλο. Από εκεί και πέρα, ο κάθε ψυχολόγος μπορεί να έχει κάποια εξειδίκευση σε συγκεκριμένο τομέα, οπότε μπορεί πχ να είναι ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος, ψυχολόγος – σύμβουλος τοξικοεξαρτήσεων κτλ.
Η υπευθυνότητα και η εχεμύθεια αποτελούν απαραίτητα προσωπικά χαρακτηριστικά κάθε επαγγελματία ψυχολόγου. Βασικές αρχές είναι ο σεβασμός προς τον άνθρωπο, η τήρηση του απορρήτου, η ακεραιότητα. Ο ψυχολόγος οφείλει να είναι αντικειμενικός, χωρίς προκαταλήψεις, να είναι υπομονετικός, ψύχραιμος, να έχει αυτογνωσία, υπευθυνότητα, ακεραιότητα.
Οι ψυχολόγοι συναντώνται στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, σε κέντρα ψυχικής υγιεινής, συμβουλευτικής, αποκατάστασης ΑΜΕΑ, απεξάρτησης, σε θεραπευτικές κοινότητες, ερευνητικά κέντρα, νοσοκομεία, σχολεία, ψυχοπαιδαγωγικά κέντρα, κέντρα για ηλικιωμένους στην τοπική αυτοδιοίκηση, ως σύμβουλοι σε επιχειρήσεις, ως ελεύθεροι επαγγελματίες σε δικό τους γραφείο. Το πεδίο είναι απεριόριστο!
Πότε χρειαζόμαστε έναν ψυχολόγο;
Όμως πως θα καταλάβει κάποιος ότι έχει έρθει η ώρα να επισκευθεί έναν ψυχολόγο; Ποιες είναι οι ενδείξεις εκείνες που θα τον οδηγήσουν σε αυτή την απόφαση;
Αν λοιπόν:
νιώθεις δυσφορία στην καθημερινότητά σου τόσο ώστε να δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς καταστάσεις στη δουλειά, στο σπίτι, στο σχολείο όσο αφορά τα παιδιά ή στις σχέσεις σου με τους άλλους,
νιώθεις έντονη θλίψη, θυμό ή ότι δεν έχεις διάθεση για τίποτε,
έχεις προβλήματα συγκέντρωσης ή μνήμης
υποφέρεις από διαρκές στρες ή αυπνίες,
έχεις βιώσει ένα τραυματικό γεγονός, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο, μια σοβαρή ασθένεια, η απώλεια της εργασίας, και έχει επηρεαστεί σημαντικά η καθημερινότητα και η λειτουργικότητά σου,
αντιμετωπίζεις σωματικά συμπτώματα, όπως διαρκείς πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι, δερματολογικά θέματα κ.α., τα οποία δεν εξηγούνται ιατρικά (αυτό συμβαίνει γιατί η ψυχική μας κατάσταση επηρεάζει άμεσα και τη σωματική μας υγεία και είναι ένα «καμπανάκι» που μας προειδοποιεί για να φροντίσουμε την ψυχική μας),
χρησιμοποιείς ναρκωτικές ουσίες, αλκοόλ, υπερβολικό φαγητό, κάπνισμα ή καταφεύγεις στον τζόγο για να διαχειριστείς τα προβλήματα και τα συναισθήματά σου,
καταλαβαίνεις ότι ενώ έχεις δοκιμάσει ήδη μόνος σου, με βοήθεια φίλων σου και με πολλούς τρόπους να λύσεις τα προβλήματά σου( πχ με βιβλία αυτοβοήθειας), δεν τα καταφέρνεις,
η οικογένεια και οι φίλοι σου παρατηρούν αλλαγές σε σένα που τους ανησυχούν και σε προτρέπουν να δεις ειδικό ψυχικής υγείας,
νιώθεις την ανάγκη να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου και να αλλάξεις τα «κακώς κείμενα» της ζωής σου.
τότε έχει έρθει η ώρα να ψάξεις και να βρεις τον ψυχολόγο που θα σε φροντίσει και θα σε κατευθύνει να αντιμετωπίσεις τις δυσκολίες.
Να θυμάσαι ότι αυτό δεν είναι δείκτης αδυναμίας ή ανικανότητας. Είναι ένα δώρο προς τον εαυτό σου, πραγματικά πολύτιμο, που τα οφέλη τα γεύεσαι και τα βιώνεις κάθε μέρα της ζωής σου.
Ειρήνη Ραϊδη, ψυχολόγος, ειδικευμένη στη συστημική και οικογενειακή θεραπεία.