Συχνά ακούμε στα δελτία ειδήσεων για δολοφονίες, βιασμούς, ξυλοδαρμούς, σεξουαλικές κακοποιήσεις παιδιών και όχι μόνο, και άλλα ειδεχθή συμβάντα. Στα ρεπορτάζ, στις συνεντεύξεις από γείτονες, συγγενείς, συναδέλφους, γνωστούς του θύτη ακούμε: «ήταν καλό παιδί και μορφωμένο. Ούτε μύγα δεν θα πείραζε.», «τον έβλεπα πάντα ευγενικό και χαμογελαστό», «δεν μπορώ να το πιστέψω, μα είναι από καλή οικογένεια!» και παρόμοια λόγια. Και μένουμε με την απορία: Μα είναι δυνατόν κανείς να μην έχει καταλάβει τίποτα??Είναι δυνατόν ο θύτης – δράστης να μην είχε δώσει ποτέ κανένα δείγμα προβληματικής συμπεριφοράς? Είναι δυνατόν ακόμη και οι ίδιοι οι γονείς, ο/η σύζυγος του δράστη να μην έχουν καταλάβει το παραμικρό?
Οι περισσότερες από αυτές τις σκέψεις, ξεκινούν από την πεποίθηση, ότι οι θύτες έχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά π.χ. είναι περιθωριακοί τύποι, με ανάλογο παρουσιαστικό, δεν έχουν κοινωνικές σχέσεις, έχουν βίαια ξεσπάσματα, είναι από προβληματικές οικογένειες και γενικότερα ότι είναι εμφανής η τάση τους προς το έγκλημα. Επομένως είναι και εύκολο να τους διακρίνουμε και να προστατευτούμε. Άρα, και τα θύματα έχουν ευθύνη καθώς δεν αντιλήφθηκαν την επικινδυνότητα του δράστη. Και έτσι εξηγούμε την κατάσταση και νιώθουμε πιο ασφαλείς, καθώς έχουμε την ψευδαίσθηση ότι ελέγχουμε τα πράγματα.
Όμως το θέμα δεν είναι τόσο απλό. Υπάρχουν άνθρωποι που καταλήγουν στη βία «εν βρασμώ», που σημαίνει ότι αφορά μια στιγμιαία ενέργεια, η οποία δεν τους χαρακτηρίζει γενικά. Υπάρχουν άνθρωποι από οικογένειες ή έθνη με άλλους ηθικούς κώδικες κοινωνικής συμπεριφοράς, οι οποίοι δεν θεωρούν ότι πράττουν κάποιο αδίκημα. Υπάρχουν άνθρωποι διαταραγμένοι ή επιθετικοί λόγω ψυχοπαθολογίας ή προβληματικού οικογενειακού περιβάλλοντος ή λόγω κάποιου ψυχικού τραύματος που έχουν υποστεί, οι οποίοι ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο πληθυσμό, και πολλές άλλες κατηγορίες δραστών ή θυτών. Σίγουρα, δεν είναι όλοι το ίδιο.
Ο άνθρωπος που συστηματικά κακοποιεί, δεν έχει απαραίτητα σημαντικές, ορατές αποκλίσεις στην επαγγελματική του πορεία, στην εμφάνιση και στην τυπική κοινωνική συμπεριφορά του. Το τι συμβαίνει στο μυαλό του καθενός, τι σκέψεις κάνει, τι κρύβει η πόρτα του κάθε σπιτιού, το ξέρουν μόνο οι πολύ στενοί άνθρωποι και ίσως, ούτε και αυτοί. Κάποιοι, έχουν την εξυπνάδα και τον τρόπο να καλύπτουν τους εαυτούς τους και να προσποιούνται τη φυσιολογική συμπεριφορά. Επίσης , πολλές οικογένειες εθελοτυφλούν σε προβλήματα που αφορούν τους οικείους τους καθώς μια τέτοια παραδοχή θα σήμαινε ευθύνες για τη διαχείριση, ενοχές, φόβο για την ασφάλειά τη δική τους και των γύρω τους, αποδοχή των θεμάτων, συνολικά, της οικογένειας. Ακόμη και σε πιο απλά θέματα, π.χ. στην ύπαρξη κατάθλιψης συζύγου, η οποία μπορεί μέσω ψυχολογικής ή και φαρμακευτικής φροντίδας να έχει μια πολύ καλή πορεία, η οικογένεια μπαίνει στη διαδικασία να το δικαιολογεί με διάφορους τρόπους, να το παραβλέπει και να συνεχίζεται η δυσφορία και η ταλαιπωρία όλων. Φυσικά, το ταμπού της ψυχικής ασθένειας «ζει και βασιλεύει» και δεν βοηθά καθόλου στη λύση ανάλογων θεμάτων. Η «ιδιορρυθμία» του ξαδελφού, οι «περίεργες» ιδέες του συναδέλφου, η δυσθυμία του φίλου, ίσως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου και τίποτε δεν είναι μακριά μας ή δεν μας αφορά ή δεν πρόκειται να συμβεί σε μας.
Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να φοβόμαστε και τη σκιά μας. Απλά πρέπει να έχουμε επίγνωση της πραγματικότητας και να είμαστε πιο υποψιασμένοι. Ευτυχώς ή δυστυχώς, στις περισσότερες περιπτώσεις τα άσχημα συμβάντα θα μπορούσαν να προβλεφθούν, άνθρωποι και οικογένειες να πάρουν βοήθεια και θεραπεία και να γλιτώσουν από τον πόνο, την απώλεια, το διασυρμό.
Η ευαισθητοποίηση, η σωστή ενημέρωση, η ψυχοεκπαίδευση, η πρόνοια του κράτους σε ευαίσθητους χώρους και οικογένειες με ποικίλα θέματα, θα ήταν μια καλή αρχή. Αν θέλουμε να ζούμε σε μια καλύτερη κοινωνία για εμάς και τα παιδιά μας, οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι, ενεργοί πολίτες, ανοιχτόμυαλοι και σκεπτόμενοι. «Τίποτα στον κόσμο δεν είναι περισσότερο επικίνδυνο από την ειλικρινή άγνοια και τη συνειδητή βλακεία» Μ.Λ.ΚΙΝΓΚ.
Άρθρο της Ειρήνης Ραϊδη, ψυχολόγου, ειδικευμένης στη συστημική και οικογενειακή θεραπεία
